© Aleksandar Simović

© Aleksandar Urošević

© Aleksandar Urošević

© Aleksandar Urošević

Dužina tela od vrha njuške do kloake je 6.5cm, rep je oko 1 ¼ do 2 puta duži od tela. Telo je izduženo i cilindrično, kratkih udova. Glava je zatupasta. Vrat je iste širine kao glava ili širi, rep je snažno razvijen. Krljušti na leđima krupne i sa uzdužnim grebenom. Telo je obično u nekoj od nijansi smeđe ili sive boje. Bokovi su tamniji od leđa i sa dorzalne strane ograničeni su nizom svetlih tačaka u vidu belih pruga. Na bokovima se mogu javiti i nizovi tamnih i svetlih mrlja, često u vidu ocela koje su posebno izražene kod mužjaka. Ženke imaju uočljivu tamnu vertebralnu prugu. Donja strana tela može biti beličasta, žućkasta, narandžasta ili crvena, sa mnogobrojnim tamnim mrljama. Mladunci su izrazito tamni, često gotovo crni.

Živorodni gušter svoju godišnju aktivnost započinje jako rano, čim se povuče sneg. Karakteriše se dvojakom reprodukcijom: najveći deo areala naseljavaju viviparne populacije (ženke rađaju žive mladunce) dok u južnim delovima areala (na Pirinejima i severozapadnom Balkanu) postoje i oviparne populacije (ženke polažu jaja). Ženke u viviparnim populacijama obično imaju jedno leglo od 3–11 mladunaca godišnje, dok one u oviparnim populacijama mogu imati i dva legla od 1–13 jaja. Parenje se odvija u aprilu i maju a mladunci se rađaju do sredine avgusta. Živorodni gušter hrani se insektima i paucima.

Generalno naseljava vlažna staništa gusto obrasla zeljastom vegetacijom. Jako je otporan na hladnoću ali ne trpi visoku temperaturu i jaku sušu. Jedna od retkih vrsta gmizavaca čije rasprostranjenje prelazi arktički krug. Na jugu areala ovaj gušter ograničen je na jako vlažna visokoplaninska staništa. Uglavnom se drži tla i zeljaste vegetacije na pašnjacima, livadama, ivicama šuma i u močvarama. Često je sasvim blizu vode.

Zootoca vivipara ima palearktičko rasprostranjenje, njegov areal proteže se od severa Pirinejskog poluostrva na zapadu do Sahalina na istoku. Na Balkanskom poluostrvu naseljava isključivo planinske predele (do 2500 m nadmorske visine). Južne granice areala nalaze se na području južne Srbije, severne Albanije, južne Makedonije i Bugarske. U Srbiji je rasprostranjenje diskontinuirano i ograničeno na najviše planine brdsko-planinske oblasti, na nadmorskim visinama od 900–2100 m.

Strogo zaštićena u Srbiji. IUCN Red List: LC

Tekst: Aleksandar Urošević